موسسه IDEA در سال 2012 پیمایشی در 180 کشور انجام داده است که این پیمایش شامل بررسی قوانین کشورهای مختلف در مورد گردش مالی در عرصه سیاست می‌باشد. ایران نیز یکی از کشورهاییست که مورد پیمایش قرار گرفته است. در این نوشته به انتشار وضعیت قوانین تنظیم کننده گردش مالی در انتخابات در ایران بر اساس داده‌های ارائه شده توسط موسسه مذکور خواهیم پرداخت.
جدول زیر شامل سوالاتی پیرامون قوانین تنظیم کننده گردش مالی انتخابات است. پاسخ این سوالات با توجه به قوانین موجود در کشورمان تهیه شده است.
ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های درآمدهای خصوصی در انتخابات
| موضوع | وضعیت | قانون | توضیحات |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از صاحبان منافع خارجی توسط احزاب سیاسی | وجود دارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | ماده 16 |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از صاحبان منافع خارجی توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از شرکتهای بزرگ توسط احزاب سیاسی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از شرکتهای بزرگ توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از شرکتهای بزرگ طرف قراردادهای دولتی یا شرکتهای دولتی توسط احزاب سیاسی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از شرکتهای بزرگ طرف قراردادهای دولتی یا شرکتهای دولتی توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از اتحادیه‌های صنفی توسط احزاب سیاسی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از اتحادیه‌های صنفی توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از افراد ناشناس توسط احزاب سیاسی | وجود دارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “به صورت مستقیم اشاره‌ای نشده است اما به دلیل اینکه طبق قانون باید درآمد و هزینه‌ها ثبت شود، این نوع دریافت به صورت بالفعل ممنوع می‌شود.” |
| ممنوعیت دریافت کمک‌های مالی از افراد ناشناس توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ممنوعیت دریافت از منابع دولتی و یا پرداخت به منابع دولتی توسط احزاب سیاسی و نامزدهای انتخاباتی (به استثنای بودجه عمومی) | وجود دارد | قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی | ماده 59، فصل ششم |
| ممنوعیت هر شکل از کمک‌های مالی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| محدودیت میزان کمک‌های مالی یک حامی به حزب سیاسی در یک دوره زمانی مشخص (به غیر از مورد خاص انتخابات) | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| محدودیت میزان کمک‌های مالی یک حامی به حزب سیاسی در رابطه با انتخابات | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع دریافت، منعی اعلام نشده است.” |
| محدودیت میزان کمک‌های مالی یک حامی به نامزد انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست |
کمک‌های مالی عمومی
| موضوع | وضعیت | قانون | توضیحات |
| مقررات اختصاص مستقیم بودجه عمومی به احزاب سیاسی | وجود ندارد | هیچگونه بودجه عمومی برای احزاب وجود ندارد. | |
| مقررات دسترسی رایگان به رسانه‌ها یا اختصاص یارانه برای دسترسی به رسانه‌ها برای احزاب سیاسی | وجود ندارد | قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی | ماده 59، فصل ششم |
| مقررات دسترسی رایگان به رسانه‌ها یا اختصاص یارانه برای دسترسی به رسانه‌ها برای نامزدهای انتخاباتی | وجود دارد | ||
| مقررات اشکال دیگر بودجه عمومی غیر مستقیم (برای احزاب سیاسی و نامزدهای انتخاباتی) | وجود ندارد | ||
| مقررات اختصاص بودجه عمومی مستقیم به احزاب سیاسی که در رابطه با برابری جنسیتی در میان نامزدهای انتخاباتی است. | وجود ندارد | ||
| مقررات مزایای مالی برای افزایش برابری جنسیتی در احزاب سیاسی | وجود ندارد |
تنظیم‌کنندگی هزینه‌ها
| موضوع | وضعیت | قانون | توضیحات |
| ممنوعیت خرید رأی | وجود دارد | قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی | مورد 1، ماده 66، فصل هفتم |
| ممنوعیت استفاده از منابع ملی له یا علیه یک حزب سیاسی یا نامزد انتخاباتی | وجود دارد | قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی | ماده 59، فصل ششم |
| محدودیت میزان هزینه‌های حزب سیاسی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در متن قانون نسبت به این نوع هزینه، محدودیتی اعلام نشده است.” |
| محدودیت میزان هزینه‌های نامزد انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست |
ارائه گزارش‌های مالی، نظارت بر گردش مالی و ممنوعیت‌ها
| موضوع | وضعیت | قانون | توضیحات |
| اجباری بودن ارائه منظم گزارش مالی توسط احزاب سیاسی | وجود دارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | ماده 18 |
| اجباری بودن ارائه گزارش مالی در رابطه با کمپین‌های انتخاباتی توسط احزاب سیاسی | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | استنباط: “در این قانون، اشاره‌ای به این مورد خاص نشده است.” |
| اجباری بودن ارائه گزارش مالی کمپین‌های انتخاباتی توسط نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ارائه عمومی اطلاعات در قالب گزارش از جانب احزاب سیاسی و / یا نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| ارائه هویت حامیان مالی در اکثر گزارش‌های ارائه شده توسط احزاب سیاسی و / یا نامزدهای انتخاباتی | داده‌ای موجود نیست | ||
| موسساتی که گزارش‌های مالی را از احزاب سیاسی و / یا نامزدهای انتخاباتی دریافت می‌کنند. | ساختارهای مخصوص | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | ماده 18 |
| مشخص شدن موسسه(ها)ی خاص با مسئولیت بررسی گزارش‌های مالی و / یا کشف تخلفات | وجود ندارد | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده | ماده 18 |
| سایر موسساتی که نقش رسمی در نظارت بر مسائل مالی عرصه سیاست دارند. | در مواردی وجود دارد | ||
| محدودیت‌های فراهم شده برای تخلفات مسائل مالی عرصه سیاست | قانون فعالیت احزاب ، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمنهای اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده / قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی | ماده 17 / ماده 75 و 81، فصل نهم |
جمع‌بندی
با توجه به مطالب بالا، متاسفانه قانون منسجم و کاملی برای تنظیم‌کنندگی گردش مالی انتخابات در کشور ما وجود ندارد. این امر سبب بروز فسادهای کوچک و بزرگ در انتخابات شده و در نتیجه انتخابات را منحرف می‌کند. در همین راستا «شفافیت برای ایران» متن پیشنهادی قانون تنظیم‌گری گردش مالی انتخابات را تهیه کرده است که به زودی منتشر خواهد شد.
لینک کوتاه:
