در حکومت اسلامی، ولایت فقیه، راهنما و هدایت کننده‌ی جامعه به سمت کمال می‌باشد. به همین دلیل، بیانات رهبری، مرجع مهمی برای تشخیص وظایف جامعه و افراد می باشد. در کلام مقام معظم رهبری، ادبیات و رهنمودهای زیادی پیرامون اعتماد متقابل مردم و مسئولین در نظام اسلامی وجود دارد. در این نوشته‌ی مختصر،این مقوله را در کلام امام خامنه‌ای(مدظله العالی) بررسی می کنیم.
اعتماد متقابل مردم و مسئولین
مقام معظم رهبری پیرامون اعتماد مردم به مسئولین می‌فرمایند:
«وظیفه‌ی آحاد مردم در قبال مسئولین، اعتماد کردن به مسئولین و همراه بودن با آنهاست».[1]
ایشان در سخنانی دیگر، افزایش اعتماد مردم را وظیفه‌ی علمای دین میدانند که این، خود بیانگر اهمیت اعتماد مردم است:
«اگر امروز بخواهیم برای علمای دین و کسانی که در بین مردم نفوذ کلمه دارند، تکالیف عمده‌ی سیاسی را مشخص کنیم، بلاشک یکی از آن تکالیف این خواهد بود که به اعتماد و اطمینانی که مردم به حرکت اسلامی نظام دارند، روزبه‌روز افزوده بشود».[2]
علاوه بر اعتماد مردم به مسئولین، امام خامنه‌ای(مدظله العالی) به اعتماد مسئولین به مردم نیز تأکید میکنند:
«محاسبات ما را نمیتوانند عوض کنند؛ محاسبات جمهوری اسلامی از روز اوّل براساس منطق عقلانی بوده است؛ براساس یک قوّه‌ی عاقله‌ای بوده است. عناصری که این محاسبات را شکل میداده اینها است: اوّل، اعتماد به خدا و سنن آفرینش؛ دوّم، بی‌اعتمادی به دشمن و شناخت او. از جمله‌ی موارد اعتماد به خدا و سنن آفرینش، اعتماد به مردم است؛ اعتماد به ایمانها است؛ اعتماد به محبّتها است؛ اعتماد به انگیزه‌های صادقانه است؛ اعتماد به صدق مردم است که امام بزرگوار ما مظهر این اعتماد بود».[3]
از این سخن برمی‌آید که اعتماد مسئولین به مردم، از اصول انقلاب اسلامی است. مقام معظم رهبری در سخنان دیگری می‌فرمایند:
« سه باور در امام بزرگوار ما وجود داشت، که همین سه باور به او قاطعیت میداد، شجاعت میداد و استقامت میداد: باور به خدا، باور به مردم، و باور به خود. این سه باور، در وجود امام، در تصمیم امام، در همه‌ی حرکتهای امام، خود را به معنای واقعی کلمه نشان داد. امام با دل خود با مردم حرف زد، مردم هم با جان خود به او لبیک گفتند، به وسط میدان آمدند و مردانه ایستادند و حرکتی که از هیچ نقطه‌ای از دنیا نسبت به آن، نگاه محبت‌آمیزی وجود نداشت و دست کمکی دراز نشد، بتدریج به سمت پیروزی حرکت کرد و در نهایت به پیروزی رسید».[4]
حال سوالی که وجود دارد این است که چرا امام خامنه‌ای(مدظله العالی) بر اعتماد متقابل مردم و مسئولین، تأکید ویژه دارند؟ پاسخ را در قسمت سوم روایت ولایت از سخنان مقام معظم رهبری بیان کردیم:
«دشمنان ملت ایران میدانند که وقتی اعتماد وجود نداشت، مشارکت ضعیف خواهد شد؛ وقتی مشارکت و حضور در صحنه ضعیف شد، مشروعیت نظام دچار تزلزل خواهد شد؛ آنها این را میخواهند؛ هدف دشمن این است. میخواهند اعتماد را بگیرند تا مشارکت را بگیرند، تا مشروعیت را از جمهوری اسلامی بگیرند».[5]
از این سخن مشخص شد که اعتماد مردم به نظام اسلامی، باعث مشارکت مردم در نظام اسلامی است. مشارکت مردم نیز باعث تقویت مشروعیت نظام جمهوری اسلامی میشود. در همین راستا مقام معظم رهبری در بیانی دیگر، با تعیین جایگاه مردم در نظام جمهوری اسلامی، به موضوع اعتماد اشاره میکنند:
«پشتیبانی و اتصال مردم به دست‌اندرکاران نظام است که توفیق این حرکت اسلامی را با اهداف اسلامی تضمین میکند؛ و اگر این باشد – که بحمداللَّه تا امروز بوده و ان‌شاءاللَّه بعد از این هم همیشه خواهد بود – دشمن هیچ کاری نمیتواند بکند. یقیناً پنجه‌ی فولادین ابرقدرتها و صاحبان سلاح و دانش در جهت ضد مردم، نخواهند توانست با همه‌ی قدرت و قوّتی که دارند، این ملت را از این راه منصرف کنند و ما را از پیگیری اهداف اسلامی باز بدارند؛ اما شرطش همین نکته‌ای است که عرض کردم؛ باید وحدت کلمه بماند؛ باید اعتماد متقابل دستگاه و مردم بماند. مسؤولان باید به مردم اعتماد کنند؛ کمااین‌که بحمداللَّه تاکنون این اعتماد بوده است. مردم هستند که پشتیبان واقعی نظامند؛ این پشتیبانی، متوقف به اعتماد است و این اعتماد هم باید باقی بماند».[6]
امام خامنه‌ای(مدظله العالی)، اعتماد متقابل مردم و مسئولین و مشارکت مردم در نظام اسلامی را امر بسیار مهم برای تداوم راه انقلاب میدانند. بنابراین ایشان مردم و مسئولین را به این اعتماد توصیه میکنند:
«هرچه بین ملّت و دولت صمیمیّت بیشتر و همکاری بیشتر و همدلی بیشتری باشد، کارها بهتر پیش خواهد رفت. باید به یکدیگر اعتماد کنند؛ هم دولت، ملّت را به معنای واقعی کلمه قبول داشته باشد و ارزش و اهمّیّت و توانایی‌های ملّت را به درستی بپذیرد، هم ملّت به دولت که کارگزار کارهای او است به معنای حقیقی کلمه اعتماد کند».[7]
ایشان مشارکت و اعتماد مردم را باعث ناامیدی و ناکارآمدی دشمن نیز میدانند:
«بنده اصرارم بر حضور حدّاکثری و عمومی ملت ایران به‌خاطر این است که می‌بینم و میدانم که حضور یکپارچه‌ی مردم، حضور پرشوق و امیدوارانه و قدرتمندانه‌ی مردم موجب میشود که دشمن مأیوس بشود؛ وقتی دشمن مأیوس شد، کارآیی خود را از دست خواهد داد. اینکه ملاحظه میکنید دشمن در عرصه‌های مختلف، از زاویه‌های مختلف، گاهی تعرّضی، تجاوزی، پیشرفتی انجام میدهد، به‌خاطر این است که کسانی به او چراغ سبز میدهند، دشمن را امیدوار میکنند. بعضی از حرفها دشمن را امیدوار میکند؛ بعضی از قیافه‌گرفتن‌ها و رفتارها دشمن را امیدوار میکند. وقتی دشمن امیدوار شد، بر فشار خود می‌افزاید؛ وقتی دشمن ناامید شد، طبعاً خواهد دید فشار فایده‌ای ندارد، راه دیگری را دنبال میکند. مصونیّت کشور، وابسته‌ی به حضور مردم است؛ کم شدن فشارهای دشمنان، وابسته‌ی به حضور مردم است، وابسته‌ی به اتّحاد و انسجام مردم با نظام و با دستگاه جمهوری اسلامی و حسّ اعتماد متقابل بین مردم و مسئولین است. این حسّ باید روزبه‌روز تقویت بشود».[8]
در همین راستا، امام خامنه‌ای(مدظله العالی) هرگونه عملی که باعث تضعیف این اعتماد شود را محکوم میکنند:
«نکته‌ی دومی که به تک تک آحاد مردم توصیه میکنم، این است که حس اعتمادتان را نسبت به کارگزاران کشور از دست ندهید. ما امروز، بهترینها را در رأس امور مشاهده میکنیم. کسی خیال نکند که اگر اینها نبودند و دیگری بود، چه میشد. به هیچ وجه این‌طور نیست. همه‌ی گروهها و مجموعه‌ها و تیپ‌های اجتماعی، در این یازده سال به صحنه‌ی امتحان آمدند. امروز، کسانی که مسؤولیتها را – که خیلی هم سنگین است – بر دوش گرفته‌اند، انسانهای شایسته و صالحی هستند که میتوان به آنها اعتماد کرد. همه تکلیف دارند این روح اعتماد را در دلها راسخ کنند. کسی مجاز نیست که این روح اعتماد را از مردم بگیرد و دلهای آنان را متزلزل کند. این که بعضی این‌جا و آن‌جا بنشینند و بدون اینکه احساس مسؤولیت بکنند، اعتماد مردم نسبت به مسؤولان را متزلزل نمایند، یک عمل غلط و غیرانقلابی و غیراسلامی انجام داده‌اند. مردم باید به راننده‌ای که این قطار یا این اتوبوس را میراند و جلو می‌برد، اطمینان داشته باشند تا به او امکان بدهند و کمک کنند که این قافله را به منزل برساند. اگر روح بی اعتمادی حاکم شد، او هم نمیتواند کار کند، اینها هم نمیتوانند کمک کنند».[9]
اما تقویت حس اعتماد مردم در گرو چیست؟ مقام معظم رهبری، یکی از عوامل تقویت حس اعتماد را بیان میکنند:
«اعتماد عمومی به دستگاههای دولتی و قضائی در گرو آن است که این دستگاهها در برخورد با مجرم و متخلف قاطعیت و عدم تزلزل خود را نشان دهند».[10]
بنابراین، یکی از مهمترین عوامل اعتماد مردم به مسئولین و نظام اسلامی، مبارزه با مجرم و مبارزه با فساد است. می‌توانید مبارزه با فساد در کلام رهبری را در قسمت اول روایت ولایت مطالعه کنید.
با توجه به بیانات مطرح شده، مردم نقش اساسی در نظام جمهوری اسلامی دارند. این نقش نیز به وسیله‌ی مشارکت مردم، تحقق می‌یابد. بنابراین مسئولین باید در راستای افزایش اعتماد مردم به نظام اسلامی که منجر به افزایش مشارکت آنان در نظام اسلامی میشود، تلاش خود را به کار گیرند. یکی از راه‌های افزایش اعتماد مردم، مبارزه با فساد است. اما آیا مبارزه با فساد، تنها راه افزایش اعتماد است؟ آیا میتوان راه‌های دیگری نیز برای افزایش اعتماد مردم در نظر گرفت؟ آیا شفافیت در افزایش اعتماد مردم موثر است؟
منتظر قسمت‌های بعدی روایت ولایت باشید…
