تصور کنید نتایج ارزیابی‌های دانشجویان از اساتید خود که در طول هر نیم‌سال صورت می‌گیرد، نه تنها برای شخص استاد و مدیران آموزشی دانشگاه، بلکه برای تمام دانشجویان ارائه شود. نتیجه چیست؟ درک درست جایگاه هر استاد نزد دانشجویان و وضعیت او. چه فایده‌ای دارد؟ خروج برخی اساتید از لاک تنبلی علمی و تلاش برای تکاپو و نشاط علمی و تحقیقی بیشتر؛ مهم‌تر از آن، انتخاب دقیق‌تر اساتید توسط دانشجویان. راه حل چیست؟ «به اساتید من رأی دهید».
سایت ratemyprofessors.com بزرگترین سامانه بر خط نظرسنجی در مورد اساتید است. 15 میلیون نظرسنجی، 1.4 میلیون استاد ثبت شده و بیش از 7000 دانشگاه، آمار فعالیت این سامانه تاکنون است. محتوایی که توسط مخاطبان این سایت تولید شده، آن را به بزرگترین مرجع برخط برای آشنایی با اساتید در ایالات متحده، کانادا و انگلستان تبدیل کرده است. جالب است بدانید ماهانه بیش از 4 میلیون دانشجو از این سامانه استفاده می‌کنند.
در معرفی این سامانه آمده است:
«RateMyProfessors» توسط دانشجویان و برای دانشجویان تهیه شده است. انتخاب بهترین استاد و بهترین دوره، حق هر دانشجویی است. فعالیت شما در این سایت برای همیشه می‌ماند و کسانی مثل برادران و خواهران و فرزندان شما که در آینده دانشجو خواهند شد، از نتایج آن بهره می‌برند.
این سامانه هر سال فهرستی از برترین اساتید و کالج‌های ایالات متحده را بر اساس آرای دانشجویان منتشر می‌کند. برای نمونه نتایج برترین دانشگاه‌های سال تحصیلی 2014-2013 را در ratemyprofessors.com/blog/toplist/top-universities-of-2013-2014 و برترین اساتید را در www.ratemyprofessors.com/blog/toplist/top-professors-of-2013-2014/ ببینید. در ادامه‌ی مطلب این سامانه را بیشتر با هم بررسی خواهیم‌کرد.
برای آشنایی بیشتر با این سامانه، یک دانشگاه و یک استاد را در آن بررسی می‌کنیم.
از Harvard Kennedy School of Government آغاز می‌کنیم.
همانطور که در تصویر (تصویر بزرگتر) می‌بینید، صفحه‌ی هر دانشگاه، دانشکده یا کالج، از سه بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول برترین اساتید را بر اساس آرای دانشجویان نمایش می‌دهد. بخش دوم وضعیت آن دانشکده بر اساس معیارهای تعریف شده و امتیازهای دریافتی از مخاطبان و بخش سوم هم فهرست اساتید بر اساس بیشترین تعداد آرای هر کدام است. برترین استاد نمونه‌ی مورد بررسی ما، Alberto Abadie است که 5 امتیاز کامل را به همراه دو نفر دیگر به دست آورده است. میانگین امتیازات اساتید این دانشکده هم 3.84 از 5 است. خود دانشکده هم امتیاز 3.9 از 5 را داراست. این امتیاز بر مبنای معیارهایی چون وضعیت دانشکده نزد افکار عمومی، موقعیت مکانی، امکانات و قوت علمی، اعضای هیئت علمی، کتابخانه، فضای فیزیکی، اینترنت، غذا، فعالیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های ورزشی و تفریحی و میزان رضایت عمومی دانشجویان به دست آمده است. همانطور که در بخش شماره 4 تصویر مشاهده می‌فرمایید، شما می‌توانید به این دانشکده امتیاز بدهید، وضعیت این دانشکده را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید یا اگر در اطلاعات موجود اشکالی وجود دارد، آن را تصحیح کنید. تصویر زیر، صفحه‌ی امتیاز دادن به یک استاد بر اساس معیارهای مذکور را نشان می‌دهد:
بعد از امتیاز دادن به هر استاد، با پیام زیر روبرو می‌شویم:
جالب است! برای دقیق بودن آمار و نتایج ارائه شده در این سایت، تک‌تک آراء و نظراتی که ثبت می‌شوند، توسط یکی از دانشجویان دانشکده‌ی هدف مورد بررسی قرار گرفته و در صورت تایید در سایت نمایش داده می‌شوند. حال آن‌که برای ثبت امتیاز و نظر خود نیاز به ثبت‌نام یا درج هیچگونه اطلاعاتی از خودتان ندارید.
حال اجازه دهید صفحه‌ی یک استاد را با هم مرور کنیم:
همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید(تصویر بزرگتر)، صفحه‌ی هر استاد از 4 بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول، نام و تصویر و مشخصات استاد است. در بخش دوم، استادانی که در همان زمینه‌ی شخص انتخاب شده با وی همکار هستند(در این مثال، استادان مهندسی دانشگاه آکسفورد) فهرست می‌شوند. بخش سوم و مهم‌ترین بخش، امتیاز استاد با جزئیات مربوط را نمایش می‌دهد که رأی تک‌تک افراد(در این مثال، 17 رأی) قابل مشاهده است.
آیا شما تا بحال از این سامانه استفاده کرده‌اید؟ تجربیات خودتان را با ما هم در میان بگذارید.
اما مسأله‌ی مهم‌تر از این سامانه و جزئیات آن، کشور عزیزمان ایران است.
آیا در کشور ما اقدامی برای مشخص شدن وضعیت و سطح علمی معلمان و اساتید صورت گرفته است؟
برای اساتید، نظام طبقه‌بندی اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، تنها معیار تشخیص وضعیت هر استاد است. ناگفته پیداست این نظام رتبه‌بندی دارای مشکالات متعددی است که در برخی زمینه‌ها آن را بی‌استفاده می‌کند. برای مثال، آیا می‌توان ناظر به رتبه‌ی علمی هر استاد به وضعیت تدریس و چگونگی ارتباط وی با دانشجویان پی برد؟ آیا می‌توان میزان رضایت دانشجویان از استاد را از رتبه‌ی علمی وی دریافت؟
اما برای معلمان حرکت خوبی آغاز شده است. «تهیه‌ی معیارهای رتبه‌بندی معلمان» که البته به علت ضعف اطلاع‌رسانی و نبود شفافیت از مراحل تدوین آن، سوالات و ابهامات بسیاری از کم و کیف کار به وجود آورده است. لازم به ذکر است سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است، ۸۰ سیاست را در ۸ محور در بر می‌گیرد. دو مورد از سیاست‌های ۸۰ گانه، به آموزش و پرورش تعلق دارند. قابل تأمل اینکه این دو سیاست، ذیل محور علم، فناوری و نوآوری قرار گرفته و به «اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تأکید بر دوران تحصیلی کودکی و نوجوانی» و «افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزشی کشور» توجه دارند.
حال به نظر شما، راه‌اندازی چنین سامانه‌هایی وظیفه‌ی دولت و دستگاه‌های رسمی متولی است؟
آیا در ساختار اداری پرپیچ‌وخم کشور، امکان راه‌اندازی چنین سامانه‌هایی وجود دارد؟
در انتظار فعالیت دولت نشستن راه بهتری است یا انجام حرکاتی خودجوش(مثل همین سامانه) برای کمک به دولت برای انجام وظایفش؟
پیشنهادهایی برای مطالعه‌ی بیشتر:
عیار آنلاین: معیارهای رتبه‌بندی معلمان پیش از تصویب، منتشر می‌شوند؟
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: مدل رتبه‌بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور
وزارت علوم؛ تحقیقات و فناوری: آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی
